فصلنامه مطالعات و تحقیقات تاریخی
پیاپی 9-10 (پاییز و زمستان 1384)

در سال 1296 شمسی مطابق با 1336 قمری و 1917 میلادی قحطی بزرگی سراسر ایران را فرا گرفت. در این قحطی میلیونها انسان به دلیل گرسنگی جنگ و احتکار نابود شدند. با این که ابعاد فاجعه بسیار گسترده بود اما در کتابهای منتشر شده کمتر سخنی راجع به موضوع یاد شده گفته شده است همچنین در تحقیقات جدیدی که در ایران منتشر شده اشاره چندانی به عمق بحران مبذول نگردیده است. ...

روشنفکران یکی از مهمترین گروه های تاثیر گذار در جنبشهای اجتماعی و به ویژه انقلابات هستند که هر چقدر جامعه به لحاظ میزان سواد و مشارکت اجتماعی در سطح نازلتری قرار گرفته باشد نقش آنان پر رنگتر است. در میان گروه های روشنفکر روزنامه نگاران در بلندترین مرتبه قرار می گیرند زیرا آنان قادر هستند با استفاده از روزنامه افکار عمومی جامعه را در جهت مخالفت و یا حمایت از حاکمیت هدایت کنند. ...

در پی قیام زید بن علی (م.122ق) و پیدایش فرقه زیدیه عالمان زیدی مذهب عراق و حجاز در کنار تدوین آثار فقهی و کلامی متاثر از جریان تاریخ نگاری عراق و حجاز نخست در آثاری تک نگارانه به شرح قیام عالمان زیدی پرداختند. این آثار دارای دو ویژگی عمده اند: نخست در بردارنده نوع نگاه ایدئولوژیک به مشروعیت قیام امامان زیدیه و دیگری حاوی نشانه هایی از تکوین تاریخی عقاید زیدیه هستند. ...

یکی از جریانهای فکری مهمی که در عصر مشروطه درایران شکل گرفت جریان اسلام گرا بود. آرا و نظریات نمایندگان فکری این جریان در چند نشریه مستقل و مشخص و نیز در برخی نشریات دیگر انعکاس می یافت. یکی از دغدغه های مهم فکری و سیاسی این جریان چگونگی برخورد و مواجهه با تمدن غرب بود. ...

هدف این مقاله پاسخ دادن به پرسش های زیر است: مواضع فقهای شیعه در خصوص جهت گیری ها و پیامدهای الگوی نوسازی در ایران در دهه 40 و 50 شمسی چگونه بوده است؟ آنان عمدتا چه بخشی از الگوی نوسازی را مورد انتقاد قرار می دادند؟ و این مواضع بر چه مبانی فکری استوار بود؟ به این منظور با بررسی و تحلیل محتوای اعلامیه ها، بیانیه ها و مواضع مراجع تقلید در سالهای مذکور سه موضوع مهم مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده است تا نحوه و ابعاد مواجهه فقها و دلایل موضع گیری آنان در خصوص آن موضوعات تبیین شود. ...

تغییرات جغرافیای سیاسی در یک دوره تاریخی تاثیرات مهمی بر ترکیب اجتماعی و اقتصادی شهرها و آبادی ها بر جای می گذارد. آبادی ها و شهرهای خلیج فارس نیز بر همین اساس دچار تحولات عمده ای شده اند که مهمترین آن جابجایی کانونهای تجاری در بخشهای مختلف این آبراه است. در این مقاله ضمن بررسی تغییرات عمده سیاسی منطقه ای به معرفی و شناسایی کانونهای مهم بازرگانی دوره ساسانیان پرداخته شده است.